Trình Quốc hội dự án Luật Tương trợ tư pháp về hình sự

Sáng 26/5, Quốc hội bước vào tuần làm việc cuối trong đợt 1 của Kỳ họp thứ 9. Tại phiên họp này, Quốc hội nghe Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao trình dự án Luật Tương trợ tư pháp về hình sự. Phó Chủ tịch Quốc hội - Nguyễn Đức Hải điều hành phiên họp.

Về sự cần thiết và phạm vi, đối tượng áp dụng: Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao - Nguyễn Huy Tiến cho rằng, Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 quy định 4 lĩnh vực (hình sự, dân sự, dẫn độ và chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù), đã góp phần tích cực vào quá trình cải cách tư pháp, hội nhập quốc tế và nội luật hóa các cam kết mà Việt Nam ký kết.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy để đáp ứng yêu cầu đấu tranh hiệu quả với các loại tội phạm xuyên quốc gia và tội phạm có yếu tố nước ngoài. Việc ban hành một đạo luật riêng về tương trợ tư pháp trong lĩnh vực hình sự là hết sức cần thiết.

Dự án Luật này nhằm điều chỉnh các nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam với nước ngoài; Quy định trách nhiệm của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong quá trình yêu cầu và thực hiện yêu cầu tương trợ. Đồng thời, luật cũng bao quát các đối tượng là tổ chức, cá nhân Việt Nam và nước ngoài có liên quan.

Dự án Luật Tương trợ tư pháp về hình sự có 4 chương, 39 điều, trên cơ sở kế thừa những quy định phù hợp của Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 và bổ sung những quy định mới nhằm cụ thể hóa các chính sách xây dựng luật đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt; đảm bảo sự tương thích, đồng bộ với các văn bản quy phạm pháp luật trong nước và 3 dự án Luật được tách ra từ Luật Tương trợ tư pháp đang được xây dựng cùng với dự án Luật này; phù hợp với các Hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự, các điều ước quốc tế có điều khoản về tương trợ tư pháp về hình sự mà Việt Nam tham gia; tham khảo, tiếp thu kinh nghiệm một số quốc gia trên thế giới.

Về nội dung cụ thể, Dự thảo Luật này gồm các chương sau:

1. Chương I quy định những vấn đề chung, kế thừa các quy định của Luật Tương trợ tư pháp hiện hành và có một số quy định mới: (1) Phạm vi tương trợ tư pháp về hình sự: Bổ sung những điểm mới: Lấy lời khai trực tiếp hoặc trực tuyến; Cho phép người tiến hành tố tụng của nước yêu cầu có mặt trong quá trình thực hiện tương trợ tư pháp tại nước được yêu cầu; Tổ chức cho người tại nước được yêu cầu đến nước yêu cầu để hỗ trợ điều tra hoặc cung cấp chứng cứ; Áp dụng các biện pháp tố tụng nhằm bảo đảm tịch thu, trao trả, xử lý vật chứng, tài sản liên quan đến hành vi phạm tội.

(2) Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao với tư cách là cơ quan Trung ương - chịu trách nhiệm chủ trì đánh giá, quyết định tiếp nhận hay từ chối yêu cầu tương trợ của nước ngoài trên nguyên tắc “có đi có lại”; trong trường hợp cần thiết, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao lấy ý kiến của Bộ Ngoại giao và các cơ quan có liên quan để thống nhất trước khi ra quyết định cuối cùng.

(3) Việc thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam với các nước có chung đường biên giới và việc xem xét, yêu cầu liên quan đến hình phạt tử hình.

(4) Quy định việc không phải hợp pháp hóa lãnh sự đối với giấy tờ, tài liệu trong hồ sơ tương trợ tư pháp về hình sự.

(5) Quy định về chi phí trong hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự theo hướng nước được yêu cầu sẽ chịu chi phí phát sinh trong quá trình thực hiện yêu cầu tương trợ trên lãnh thổ nước mình, ngoại trừ một số chi phí đặc thù phải do nước yêu cầu chi trả.

2. Chương II quy định về yêu cầu tương trợ tư pháp hình sự của Việt Nam gửi ra nước ngoài. Trong đó nêu rõ quy trình tiếp nhận, giải quyết yêu cầu, bổ sung cơ chế khi không nhận được phản hồi của nước ngoài, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao phối hợp cơ quan lập yêu cầu và các cơ quan có liên quan để thống nhất việc kết thúc tương trợ.

3. Chương III liên quan đến yêu cầu tương trợ tư pháp về hình sự của nước ngoài gửi đến Việt Nam. Chương này nêu cụ thể quy trình tiếp nhận, giải quyết các yêu cầu, căn cứ để từ chối hoặc hoãn thực hiện các yêu cầu; bổ sung một số căn cứ phù hợp với các điều ước quốc tế như bắt buộc từ chối nếu yêu cầu liên quan đến tội phạm có liên quan đến chính trị hoặc lĩnh vực quân sự; hoặc có thể từ chối nếu hành vi của đối tượng nêu trong yêu cầu tương trợ không cấu thành tội phạm theo pháp luật hình sự Việt Nam.

4. Chương IV gồm có 2 điều, quy định về hiệu lực thi hành của Luật cũng như cách xử lý các yêu cầu tương trợ đã lập trước thời điểm Luật có hiệu lực.

Cũng trong phiên họp sáng nay, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Luật Ngân sách Nhà nước (sửa đổi)./.