Phát hiện bất ngờ: Đầu tư của doanh nghiệp Mỹ vào phần mềm gián điệp tăng vọt

Một báo cáo mới cho biết số lượng nhà đầu tư Mỹ tham gia xây dựng các phần mềm gián điệp thương mại đã tăng mạnh trong năm 2024.

Trong bài viết đăng tải gần đây, trang tin Wired cho biết Mỹ đang nổi lên như một nhà đầu tư lớn nhất trong việc xây dựng các phần mềm gián điệp thương mại. Đây là một ngành chế tạo ra các công cụ có thể cho phép người ta bí bật giám sát các nhà báo, nhà hoạt động nhân quyền, chính trị gia, nhà ngoại giao và nhiều người khác, qua đó đặt ra những mối đe dọa nghiêm trọng cả với quyền tự do cá nhân và an ninh quốc gia.

Wired cho biết trong năm 2024, đã có thêm 20 nhà đầu tư có trụ sở tại Mỹ được xác định bỏ vốn vào phần mềm gián điệp. Điều này đã nâng tổng số nhà đầu tư Mỹ hậu thuẫn cho công nghệ gián điệp tăng lên con số 31, một sự tăng trưởng vượt xa các quốc gia đầu tư lớn khác như Israel, Italy và Vương quốc Anh. Thông tin nằm trong bản báo cáo do tổ chức tư vấn chính sách (think tank) phi lợi nhuận Atlantic Council có trụ sở tại Mỹ công bố hôm 10/9.

Nghiên cứu của Atlantic Council khảo sát 561 thực thể nằm trên 46 quốc gia và vùng lãnh thổ, trải dài từ năm 1992 đến 2024, qua đó xác định được 34 nhà đầu tư mới. Phát hiện đã nâng tổng số nhà đầu tư vào phần mềm gián điệp thương mại tăng lên 128, so với con số 94 trong bộ dữ liệu công bố năm ngoái.

Số lượng nhà đầu tư trong Thị trường chung châu Âu (EU), cộng thêm Thụy Sĩ, hiện là 31. Trong đó, Italia, nơi được xác định là một trung tâm phần mềm gián điệp quan trọng, đang chiếm tỷ lệ lớn nhất với 12 nhà đầu tư. Các nhà đầu tư vào phần mềm gián điệp có trụ sở tại Israel là 26.

Nhóm các nhà đầu tư Mỹ có sự góp mặt của một số quỹ đầu cơ lớn như D.E. Shaw & Co. và Millennium Management, công ty giao dịch Jane Street, và công ty dịch vụ tài chính Ameriprise Financial. Theo Atlantic Council, tất cả các công ty này đã chuyển vốn cho Cognyte, một nhà cung cấp phần mềm giám sát hợp pháp của Israel. Wired nói rằng công ty này đang bị cáo buộc thực hiện hoạt động giám sát gây tranh cãi ở Azerbaijan và Indonesia.

Một ví dụ đáng chú ý nữa về các khoản đầu tư mới từ Mỹ vào phần mềm gián điệp là sự kiện AE Industrial Partners mua lại Paragon Solutions của Israel vào cuối năm 2024. AE Industrial Partners là công ty cổ phần tư nhân có trụ sở tại Florida chuyên tập trung vào lĩnh vực đảm bảo an ninh quốc gia.

Tuần trước, Paragon gây chú ý khi bản hợp đồng dài 1 năm ký với Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) bất ngờ được kích hoạt trở lại sau thời gian dài tạm dừng. Các nhóm xã hội dân sự đã đánh giá động thái này của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump là đáng lo ngại, cho rằng nó “làm trầm trọng thêm những vấn đề liên quan tới quyền tự do dân sự, khi ICE đang mở rộng ngân sách và quyền lực một cách nhanh chóng.

Paragon từng bị cáo buộc có liên quan đến sai phạm ở châu Âu, liên quan tới vụ việc công ty WhatsApp tuyên bố các nhà báo Italy và một số nhóm người khác đã bị thu thập thông tin bí mật thông qua công nghệ của Paragon. Một ủy ban quốc hội của Italy phát hiện chính quyền nước này đã sử dụng phần mềm gián điệp Graphite của Paragon chỉ để giám sát các nhà hoạt động nhân quyền trong nước.

Bên cạnh thông tin các khoản đầu tư vào phần mềm gián điệp tăng lên, Atlantic Council cũng lưu ý rằng thị trường phần mềm gián điệp toàn cầu đang “phát triển và tiến hóa.” Bộ dữ liệu của Atlantic Council đã được mở rộng để thêm vào thông tin của 4 công ty bán sản phẩm hoàn thiện, 7 công ty bán lại hoặc môi giới sản phẩm, 10 công ty cung cấp thành phần cần thiết và 55 cá nhân mới có liên quan đến ngành phần mềm gián điệp.

Các công ty bán sản phẩm hoàn thiện mới được xác định bao gồm Bindecy của Israel và SIO của Italy. Các công ty bán lại sản phẩm bao gồm KBH của Panama và Comercializadora de Soluciones Integrales Mecale của Mexico. Các nhà cung cấp mới được nêu tên bao gồm Coretech Security của Anh và ZeroZenX của Các tiểu vương quốc Arab thống nhất.

Báo cáo nhấn mạnh vai trò trung tâm của các nhà bán lại và môi giới, cho rằng đây là một “tập hợp các tác nhân chưa được nghiên cứu đầy đủ.” Theo báo cáo, “các thực thể này hoạt động như trung gian, che giấu mối liên hệ giữa nhà cung cấp, nhà sản xuất và người mua sản phẩm. Thông thường, các trung gian kết nối nhà cung cấp với các thị trường khu vực mới.”

“Điều này tạo ra một chuỗi cung ứng phần mềm gián điệp mở rộng và mờ ám, khiến cho việc phân tách cấu trúc doanh nghiệp, tránh né pháp lý và các biện pháp quy trách nhiệm trở nên khó khăn,” Sarah Graham, đồng tác giả của báo cáo, chia sẻ với WIRED.

Wired nói rằng nghiên cứu đã cho thấy sự xuất hiện của ba quốc gia mới có liên quan đến hoạt động phần mềm gián điệp là Nhật Bản, Malaysia và Panama. Đặc biệt, Nhật Bản là quốc gia ký kết các nỗ lực quốc tế nhằm hạn chế lạm dụng phần mềm gián điệp, bao gồm Tuyên bố chung về chống phổ biến và lạm dụng phần mềm gián điệp thương mại và Bộ quy tắc thực hành Pall Mall Process, một sáng kiến quốc tế nhằm ngăn chặn lạm dụng phần mềm gián điệp thương mại.

Theo Wired, bất chấp nỗ lực của chính quyền Mỹ dưới thời Tổng thống Joe Biden nhằm kiềm chế thị trường phần mềm gián điệp thông qua triển khai các sắc lệnh hành pháp, hạn chế thương mại và thị thực, cũng như các lệnh trừng phạt, ngành này vẫn tiếp tục hoạt động "gần như không bị kiểm soát".

Ví dụ, công ty cung cấp phần mềm gián điệp Saito Tech (trước đây là Candiru), đã bị đưa vào Danh sách Thực thể (danh sách trừng phạt thương mại) của Bộ Thương mại Mỹ từ năm 2021. Tuy nhiên Saito Tech vẫn nhận được khoản đầu tư mới từ công ty Integrity Partners của Mỹ vào năm 2024.

Ngoài ra, ít người biết rằng một phần vốn đổ vào công nghệ gây tranh cãi này có thể đến từ chính túi tiền của dân Mỹ. Trong trường hợp của AE Industrial Partners, thông tin trích từ bản báo cáo đánh giá hiệu quả đầu tư cho thấy công ty nhận sự hậu thuẫn từ một số quỹ hưu trí Mỹ, gồm Hiệp hội hưu trí nhân viên quận Contra Costa, Hệ thống hưu trí Cứu hỏa & Cảnh sát Baltimore, Quỹ cứu trợ và hưu trí lính cứu hỏa Houston và Hội đồng hưu trí giáo dục New Mexico. Các quỹ này cung cấp nguồn tiền mặt trị giá lên tới 900 triệu USD và số tiền có thể đã được dùng trong thỏa thuận mua lại Paragon.

Điều quan trọng là chính sách của chính quyền Trump đối với lĩnh vực phần mềm gián điệp thương mại hiện vẫn chưa rõ ràng.

Thành viên Jen Roberts của Atlantic Council, người cũng tham gia thực hiện bản báo cáo mới, kêu gọi việc triển khai thêm các biện pháp kiểm soát đầu tư ra nước ngoài của Mỹ. Roberts đề xuất mở rộng phạm vi của Sắc lệnh Hành pháp 14105, với nội dung yêu cầu thông báo về các khoản đầu tư ở nước ngoài vào công nghệ lượng tử, trí thông minh nhân tạo, chất bán dẫn và vi điện tử, để thêm phần mềm gián điệp vào đó./.