Để có vụ lúa Đông Xuân thắng lợi

“Canh bạc” lúa vụ 3

Năm 2024, một số nông dân ấp Láng Đao, xã Tuyên Bình, bất chấp khuyến cáo của ngành chuyên môn, gieo sạ lúa vụ 3 trong khu vực đê bao chưa khép kín. Lũ năm 2024 nhỏ, nước chỉ ngập nửa cây lúa, sau đó rút nhanh, không ảnh hưởng đến năng suất; hơn nữa, giá lúa cao, nông dân có lợi nhuận gần 50 triệu đồng/ha sau khi trừ tất cả chi phí.

Vì thế, năm 2025, sau khi thu hoạch vụ lúa Hè Thu, nông dân tiếp tục xuống giống gieo sạ vụ mới vì nghĩ rằng lũ nhỏ không ảnh hưởng đến sản xuất và hy vọng có thêm thu nhập cải thiện cuộc sống.

Tuy nhiên, lũ năm 2025 về nhanh, kết hợp triều cường và mưa lớn tại chỗ khiến khu vực gieo sạ ngoài lịch khuyến cáo của ngành chuyên môn tại ấp Láng Đao bị chìm trong biển nước, diện tích lúa gần như mất trắng.

Ông Nguyễn Văn Liêm (ngụ ấp Láng Đao) nói: “Gia đình tôi làm 5ha lúa vụ 3. Đến giai đoạn lúa trổ thì nước tràn vào dẫn đến bị lép hạt, năng suất khoảng 1 tấn/ha. Lúa ngâm nước bị đen, thương lái không mua nên đành phơi khô rồi bán làm thức ăn cho vịt. Bỏ thì tiếc bởi bao nhiêu tiền của, công sức dồn vào gần 3 tháng của vụ lúa này. Bình quân nông dân lỗ khoảng 15-20 triệu đồng/ha lúa vụ 3. Năm sau, tôi sẽ không gieo sạ như vậy, chỉ khi nào có đê bao khép kín hoàn toàn mới dám làm”.

Hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp Vĩnh Bửu (xã Vĩnh Châu) sản xuất gần 500ha lúa vụ 3. Hơn 10 năm qua, lũ nhỏ, những diện tích sản xuất lúa vụ 3 của HTX không bị ảnh hưởng. Năm nay, vào khoảng cuối tháng 10, nông dân đứng ngồi không yên vì phải căng mình chống lũ, bảo vệ vùng sản xuất.

Giám đốc HTX Nông nghiệp Vĩnh Bửu Phạm Văn Kiệt cho biết: “Năm nay, thời tiết thất thường, lũ về nhanh, trong khi tuyến đê bao lửng của HTX đang xuống cấp, hầu như không còn chân đê, nước rò rỉ vào nội đồng, thậm chí nhiều chỗ thấp, nước tràn qua đê vào ruộng, buộc nông dân phải đóng tiền cho trạm bơm điện bơm rút nước ra, bình quân tốn khoảng 2 triệu đồng/ha. Còn năng suất lúa khoảng 5,5-6 tấn/ha, giống OM18 bán được 6.000 đồng/kg, sau khi trừ tất cả chi phí, lợi nhuận chưa được 10 triệu đồng”.

Hệ thống đê bao ngăn lũ ở vùng Đồng Tháp Mười có hơn 20 năm trước. Ban đầu chỉ là vùng đê bao lửng nhằm ngăn lũ đầu mùa vào tháng 8, bảo vệ lúa Hè Thu. Sau khi thu hoạch lúa, lũ dâng cao sẽ tràn vào đồng, mang về lượng cá tôm dồi dào và phù sa cho đất.

Về sau, do yêu cầu tăng sản lượng lúa, hệ thống đê bao lửng dần được nâng cấp, khép kín, phục vụ sản xuất lúa vụ 3. Song, theo thời gian, nhiều tuyến đê bao lửng đã xuống cấp, sạt lở, sụt lún ngày càng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sản xuất của nông dân.

Đỉnh điểm lũ năm 2025, nhiều tuyến đê bao "vỡ trận", dẫn đến ngập úng, thiệt hại hơn 2.200ha lúa, cây ăn trái, rau màu, các loại cây khác và 31ha nuôi trồng thủy sản thiệt hại trên 70%,…

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Đinh Thị Phương Khanh thông tin: “Hiện Sở rà soát lại tất cả tuyến đê bao tại khu vực Đồng Tháp Mười để có kế hoạch đầu tư phù hợp với quyết tâm đầu tư đến đâu chắc đến đó, tránh tình trạng nước lũ về lại gia cố như những năm gần đây. Ngoài đầu tư các tuyến đê bao, ngành còn tham mưu đầu tư thêm các trạm bơm điện giúp nông dân chủ động trong tưới tiêu. Những khu đê bao này sẽ góp phần quan trọng vào thực hiện Đề án 1 triệu hécta lúa chất lượng cao của tỉnh”.

Nâng tỷ lệ lúa chất lượng cao

Năm 2025, sản lượng lúa đạt hơn 4,1 triệu tấn, trong đó sản lượng lúa chất lượng cao chiếm hơn 70%. Theo đánh giá của các ngành chức năng, sản lượng lúa của tỉnh đã đạt ngưỡng tối đa trong khi diện tích sản xuất lúa ngày càng thu hẹp.

Xác định được vấn đề này, ngành Nông nghiệp hướng đến mục tiêu nâng chất lượng lúa gạo gắn với sản xuất xanh, sạch, an toàn và thân thiện môi trường để phấn đấu đạt sản lượng lúa chất lượng cao khoảng 75%. Đây cũng là giải pháp giúp ngành Nông nghiệp đạt mục tiêu tăng trưởng khu vực I năm 2026 từ 3-3,5%.

Phó Chủ tịch UBND xã Khánh Hưng Nguyễn Hoàng Em cho biết: “Vụ lúa ĐX 2025-2026, kế hoạch toàn xã có hơn 9.100ha, trong đó đã gieo sạ hơn 1.100ha. Về cơ cấu giống, xã khuyến cáo nông dân sử dụng các nhóm lúa thơm, đặc sản, chất lượng cao, đồng thời sử dụng giống xác nhận, giảm lượng giống gieo sạ xuống còn từ 80-100kg/ha, góp phần giảm chi phí, tăng năng suất, lợi nhuận trên cùng diện tích canh tác. Ngoài ra, xã triển khai thực hiện Đề án Phát triển bền vững 1 triệu hécta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh Vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030, với diện tích hơn 1.300ha trong vụ ĐX 2025-2026”.

Thực hiện theo khuyến cáo của chính quyền địa phương và ngành Nông nghiệp, vụ ĐX 2025-2026, gia đình anh Lê Minh Trung (ngụ xã Khánh Hưng) gieo sạ 20ha lúa, giống nếp IR4625. Thay vì gieo sạ theo kiểu truyền thống, anh chọn phương thức gieo bằng máy cấy.

Anh Trung chia sẻ: “Bình quân chi phí mạ, máy cấy là 5,5 triệu đồng/ha. Đây là năm thứ 3 tôi gieo sạ bằng máy cấy, toàn diện tích 20ha đã được một doanh nghiệp bao tiêu đầu ra với giá cao hơn thị trường từ 1.000-2.000 đồng/kg. Sạ thưa, cây lúa khỏe ngay từ đầu vụ, hạn chế được dịch bệnh, từ đó chi phí sản xuất giảm, lợi nhuận tăng trên cùng diện tích canh tác”.

Vụ lúa ĐX 2025-2026 đang bắt đầu, ngành Nông nghiệp tỉnh khuyến cáo nông dân sử dụng giống lúa đạt cấp xác nhận và cơ cấu giống hợp lý; ngoài ưu tiên sản xuất các giống lúa phù hợp cơ cấu mùa vụ, thị trường, cần chú ý đến các giống phù hợp với diễn biến nguồn nước, tình hình xâm nhập mặn.

Cụ thể, khuyến cáo nông dân sử dụng các giống lúa: Nhóm giống lúa thơm và lúa nếp: ST25, ST24, RVT, VĐ20 và nhóm nếp; nhóm giống lúa cao sản chất lượng cao và thơm nhẹ: OM4900, OM5451, OM7347, Đài thơm 8, Nàng Hoa 9; nhóm giống lúa chống chịu hạn, phèn, mặn khá tốt: OM6976, OM576,…

Theo báo cáo của Chi cục Nông nghiệp tỉnh, đến ngày 23/12/2025, toàn tỉnh gieo sạ được 112.952/286.600ha lúa ĐX 2025-2026, đạt 39% kế hoạch. Trên lúa ĐX, xuất hiện các sinh vật gây hại như ốc bươu vàng, rầy nâu, chuột,… chủ yếu giai đoạn mạ và đẻ nhánh, nhiều nhất ở các xã Tân Hưng, Mộc Hóa, Đức Huệ và phường Kiến Tường.

Dự kiến, thời gian tới, trên cây lúa xuất hiện rải rác rầy nâu tuổi 3 và tuổi 4; bọ trĩ, ốc bươu vàng, chuột tăng diện tích nhiễm trên lúa giai đoạn mạ; sâu cuốn lá nhỏ, sâu đục thân, bệnh đạo ôn lá... gia tăng diện tích nhiễm trên lúa giai đoạn đẻ nhánh.

Bà Đinh Thị Phương Khanh thông tin thêm: “Sản xuất sạch, theo quy trình VietGAP, hữu cơ được xem là hướng đi tất yếu của nền nông nghiệp hiện đại. Thời gian tới, ngành tiếp tục triển khai đồng bộ ứng dụng tiến bộ kỹ thuật từ khâu giống, cơ giới hóa vào sản xuất, góp phần tiếp tục giảm lượng giống gieo sạ, tăng tỷ lệ sử dụng giống cấp xác nhận. Đặc biệt, ngành sẽ tham mưu xây dựng và triển khai Quy hoạch vùng trồng lúa năng suất, chất lượng cao và đánh giá tính chất lý, hóa học trên địa bàn tỉnh; thực hiện tốt Đề án Phát triển bền vững 1 triệu hécta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh Vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh”./.