Chuyển đổi số - Nền tảng bảo đảm vận hành hiệu quả chính quyền địa phương 2 cấp

Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW (Nghị quyết 57) về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đây là quyết sách chiến lược, khẳng định chuyển đổi số không chỉ là công cụ kỹ thuật mà còn là phương thức quản trị mới, gắn trực tiếp với mục tiêu xây dựng Nhà nước hiện đại, kiến tạo phát triển.

Từ ngày 01/7/2025, nước ta chính thức triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Sau sắp xếp, cả nước còn 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh và 3.321 đơn vị hành chính cấp xã. Bộ máy được tinh gọn, đầu mối giảm, song phạm vi công việc và yêu cầu phục vụ lại mở rộng hơn nhiều. Đó là thách thức lớn, đồng thời cũng là cơ hội để khẳng định vai trò của Nghị quyết 57: chỉ có chuyển đổi số mới giúp bộ máy ít tầng nấc mà vẫn vận hành thông suốt, minh bạch và hiệu quả.

Nghị quyết 57 xác định rõ chuyển đổi số phải gắn liền với đổi mới sáng tạo và cải cách thể chế. Đặt trong bối cảnh chính quyền địa phương 2 cấp, điều này càng có ý nghĩa thiết thực. Dữ liệu số từ cơ sở nếu được kết nối và phân tích sẽ trở thành căn cứ vững chắc cho cấp tỉnh ra quyết định nhanh và đúng, đồng thời cũng giúp chỉ đạo được triển khai đồng bộ xuống từng xã, phường. Một hệ thống hành chính như vậy không chỉ quản lý mà còn dự báo, không chỉ xử lý tình huống mà còn phòng ngừa từ sớm, từ xa.

Sau thời gian vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp cho thấy, người dân và doanh nghiệp đã chủ động hơn trong việc sử dụng dịch vụ công trực tuyến. Chỉ trong vòng chưa đầy hai tháng, hệ thống đã tiếp nhận hàng triệu hồ sơ. Cụ thể, từ ngày 01/7 đến 23/8/2025, tổng số hồ sơ tiếp nhận của 34 tỉnh, thành phố là 6,5 triệu hồ sơ thủ tục hành chính, trong đó cấp xã 4,8 triệu hồ sơ thủ tục hành chính; có 73,8% hồ sơ trực tuyến; 80% tổng số hồ sơ tiếp nhận đã được trả kết quả cho người dân, trong đó có 72% hồ sơ đúng hoặc trước hạn. Con số ấy tuy mới ở bước khởi đầu nhưng đã cho thấy chuyển đổi số là “chìa khóa” để bảo đảm tính kịp thời, giảm phiền hà và nâng cao niềm tin của Nhân dân đối với bộ máy nhà nước.

Ở góc độ nhân lực, chuyển đổi số còn có vai trò quan trọng hơn nữa. Sau khi sáp nhập, nhiều cán bộ, công chức được tinh giản; trong khi công việc ở cơ sở không giảm đi mà còn tăng thêm. Nếu không có công nghệ hỗ trợ, khó có thể duy trì hiệu quả công việc. Thực tế, nhờ hệ thống số, một cán bộ có thể xử lý nhiều hồ sơ hơn với độ chính xác cao hơn, đồng thời giảm thiểu rủi ro sai sót. Các lớp tập huấn trực tuyến với hàng ngàn điểm cầu được tổ chức ngay trong những tháng đầu, giúp đội ngũ cơ sở nhanh chóng tiếp cận và làm chủ công nghệ. Đây chính là cách để giải “bài toán” nhân lực: ít người hơn nhưng phục vụ tốt hơn về lâu dài.

Ý nghĩa lớn khác của Nghị quyết 57 nằm ở chỗ xem dữ liệu như một loại tài sản chiến lược. Với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, dữ liệu càng có giá trị bởi mỗi xã, phường đều là “mắt xích” trong một hệ thống chung. Khi dữ liệu dân cư, đất đai, doanh nghiệp, tài chính,... được chuẩn hóa và liên thông, chính quyền có thể phân bổ nguồn lực hợp lý, triển khai chính sách an sinh chính xác, đồng thời giám sát minh bạch hơn. Nhân dân không chỉ được phục vụ tốt hơn mà còn có thể theo dõi, giám sát việc thực thi chính sách của cơ quan công quyền.

Thực hiện Nghị quyết 57 sau sáp nhập và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp cũng đồng nghĩa với việc thay đổi căn bản cách điều hành. Mỗi quyết định phải dựa trên bằng chứng dữ liệu, mỗi thủ tục phải được số hóa và có thể theo dõi công khai, mỗi cán bộ phải quen với việc sử dụng công nghệ như một công cụ thường nhật. Khi đó, bộ máy không chỉ được tinh giản về tổ chức mà còn được nâng cao về chất lượng, hướng đến phục vụ Nhân dân một cách thiết thực và hiệu quả.

Không dừng lại ở hiệu quả quản lý, chuyển đổi số còn mở ra cơ hội phát triển mới cho địa phương. Một khi dữ liệu trở thành nền tảng, các dịch vụ số, kinh tế số, đô thị thông minh sẽ có điều kiện phát triển nhanh hơn, bền vững hơn. Đó chính là “dư địa tăng trưởng” mà Nghị quyết 57 kỳ vọng, để mỗi địa phương không chỉ quản trị tốt hơn mà còn góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Nhìn lại, có thể thấy Nghị quyết 57 và mô hình chính quyền địa phương 2 cấp bổ sung và thúc đẩy lẫn nhau. Nghị quyết cung cấp định hướng, thể chế và nguồn lực để phát triển hạ tầng số, dữ liệu, nhân lực; còn mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tạo ra nhu cầu cấp bách và thực tiễn để chuyển đổi số đi vào cuộc sống. Chính sự kết hợp ấy tạo ra sức mạnh mới cho bộ máy hành chính: gọn nhẹ nhưng hiệu quả, tập trung nhưng linh hoạt, kỷ luật nhưng vẫn gần dân.

Triển khai Nghị quyết 57 trong giai đoạn này vì thế không chỉ là nhiệm vụ mà còn là cơ hội để mỗi địa phương khẳng định tinh thần đổi mới, sáng tạo. Nếu quyết tâm chính trị được kết hợp với hành động cụ thể, nếu hạ tầng số đi cùng cải cách thể chế, nếu cán bộ cùng Nhân dân đồng lòng, chắc chắn chính quyền địa phương 2 cấp sẽ vận hành hiệu quả, góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững của đất nước./.

Hiểu Khang